De ontworteling van de Westerse samenleving

Als Westerling ben ik ontworteld. Dit is eerder een vaststelling dan wel een stelling.
Zijn alle Westerlingen ontworteld? Ik denk van wel, maar niet alle mensen die in het Westen leven zijn "echte Westerlingen".

Je kunt het vergelijken met de stelling: "niet alle mannen zijn echte mannen" alsook "niet alle vrouwen echte vrouwen zijn".
Wat wij doorgaans onder "echte mannen" en "echte vrouwen" verstaan, zijn personen die vrij extreem mannelijk of vrij extreem vrouwelijk zijn.

"Echte Westerlingen" hebben iets vrij extreems, wat met ontworteling rechtstreeks in verband staat.

Een voorbeeld. Iedereen kent de uitspraak "sport is goed (voor lichaam en geest)". Dit trekken we dan rechtlijnig door en we aanbidden de hoogste vorm van sport, met name topsport. Kim Clijsters * weet al lang dat topsport ronduit slechts is voor het lichaam. Alle topsporters en iedereen met een beetje gezond verstand weet dit, maar slechts weinigen geven dit openlijk toe. Topsport heeft iets extreems, en is helemaal niet goed voor het lichaam. Het hoort wel bij onze prestatiedrang, een Westers kenmerk (1).

Wat loopt er mis? Onze ontworteling heeft ervoor gezorgd dat we het zoeken naar evenwicht - in het eigen centrum * blijven - kwijt zijn. In oude culturen was maat houden een heel belangrijk gegeven, bij ons wordt het midden houden als dunnetjes beschouwd. Wil iets de aandacht trekken, dan moet het buiten het gewone liggen (denk bijvoorbeeld aan aandacht trekken via spotjes, reclame, flitsende aankondigingen op TV, of weet ik veel). Weg met het gewone! Hoe kan ik vandaag nog origineel uit de hoek komen? Met origineel wordt dan meestal nog gedurfd bedoeld ook, wat iets extreems heeft. Wat dacht u van een hoofdtransplantatie? Dat is -momenteel nog- echt origineel! Voor velen moeten attracties zeer gewaagd zijn om nog aantrekkingskracht te hebben, maar het risico dat het misloopt moet wel (bijna) nul zijn. Extremisme draagt altijd sterke dualiteit in zich. Terloops: wil je een originele persoonlijkheid? Weet u waar u hiervoor terecht kunt? Nee? Bij de kapper. Een kapsalon had (en misschien nog altijd) als slogan:

Uw persoonlijkheid,
onze zorg.

Dit weet je dan ook weer. Voor persoonlijkheid bij de kapper. Voor hoofdtransplantatie, dat weet ik niet, dat moet je opzoeken op internet. Voor iets écht origineels? Dat moet je zeker niet opzoeken, want iets dat je kan vinden bestaat reeds. Probleem!

Ik erger me vaak aan de schreeuwende reclame die de mens doelbewust uit evenwicht trekt (2). Hierdoor neemt de ontworteling nog toe, en komen we in een spiraal terecht van extreem tot nog extremer. En waarom? Het is zeker zo dat er heel wat belangen mee gemoeid zijn, die dan via het zo aanbeden Ego aangesproken worden. Reclamemensen bijvoorbeeld weten maar al te goed dat mensen die (ver) uit evenwicht zijn, veel gemakkelijker te manipuleren zijn, dan mensen die zichzelf blijven. Wie kiest wat we nodig hebben: ons ego of ons diepere wezen? Het ego wil altijd maar meer (en is dan ook door deze behoefte sterk beïnvloedbaar).

Het komt me voor dat we momenteel zo extremistisch bezig zijn, dat we omslaan in het tegendeel. Vermoedelijk is binnen de 10 jaar onze Westerse samenleving niet meer Westers (of toch niet in de betekenis dat we in de 19de en 20ste eeuw aan het begrip "Westers" gaven).

Mogelijks is nog niet iedereen ervan overtuigd dat de Westerse mens vrij vergaand ontworteld is. Hieronder volgen enkele voorbeelden.

Grondstoffen

Wij staan er helemaal niet bij stil dat we "in een flits van nog geen 200 jaar" zowat alle fossiele energie (vooral steenkool, aardolie en aardgas) uit de grond halen, waar de natuur miljoenen jaren aan opgebouwd heeft.
Een flits? 200 jaar is een honderdste procent (0,01%) van twee miljoen jaar (wat geologisch nog zeer kort is). Het heeft even geflits, zoals bij een flitslamp.
Na deze flits is onze energie op, gedaan met flitsen. De flitslamp herladen? Dat vraagt wel even geduld, meerbepaald enkele miljoenen jaren.
Een indiaan * bijvoorbeeld neemt niets weg van Moeder Aarde zonder er iets aan terug te geven. Dit is het verschil tussen geworteld en ontworteld.
De volgende generaties krijgen bovendien naast een leeggeroofde aarde, nog onze rommel ook (o.a. kernenergie * ).

Mens tegenover natuur

Eeuwen lang was de natuur ondergeschikt aan de Westerse mens. Hierin (en tevens in de ganse Westerse ontworteling) komt momenteel een kentering.
Enerzijds onderwerpen we de natuur, en anderzijds aanbidden we ze (de zo kenmerkende Westerse dualiteit! *).
Een 15-tal jaar geleden formuleerde ik deze dubbele houding als volgt:

Een natuurlijke omgeving:
een plaats die men opzoekt wanneer men trouwt
(om trouwfoto's te maken). *

Iemand die echt geworteld is heeft een duidelijke band met de natuur en met al wat leeft. Wij Westerlingen hebben dit nauwelijks of niet. De Westerse mens beschouwd alles wat leeft als zijn ondergeschikte. Of nog concreter: de Westerse mens wil gans de uiterlijke wereld onderwerpen, en weet niet eens meer dat hij zelf onderdeel is van deze natuur.
Aangezien we deel uitmaken van de natuur en in confrontatie (uitbatings- en uitbuitingszucht) leven met de natuur, leven we ook in confrontatie met onszelf. Uiteraard is dit een vorm van ontworteling, wij zijn het contact met onze eigen natuur, onze eigen wortels, kwijt.

Harmonie met de natuur is nochtans heel goed mogelijk. Moeder natuur kan voor alles zorgen wat we écht nodig hebben. Gandhi formuleerde het prachtig:

There is enough for everybody's need
but not enough for everybody's greed.
(Er is genoeg voor ieders behoefte,
maar niet genoeg voor ieders hebzucht.)

Tot zover dit stukje "mens tegenover natuur". Tegenover, hoe lang nog?

Grond

Grond is ook al zo een ondergeschikt iets, een economisch gegeven, uitgedrukt in euro (denk bijvoorbeeld aan bouwgrond). Bij gewortelde bevolkingen is het anders. Zo hebben Indianen sterke banden met de grond waarop ze leven. Mag dit?
Een 15-tal jaar geleden formuleerde ik het als volgt:

Het tropisch regenwoud:
zowel boomstammen als indianenstammen
worden er ontworteld. *

Ontworteld door wie? Door Westerse multinationals.

Vruchtbaarheid

Nog een voorbeeld? Bij alle gewortelde samenlevingen bestaat er een verband tussen vruchtbaarheid en vruchtbaarheid. Bij ons bestaat dit niet. Even toelichten. Met de eerste vruchtbaarheid wordt de vruchtbaarheid van de aarde bedoeld. Wanneer deze er niet is, is er geen voedsel, en de bevolking sterft uit, dit ondanks de tweede vruchtbaarheid, de seksualiteit. Alle "primitieve" beschavingen kennen vruchtbaarheidsheidsrituelen.
Bij ons in het Westen werd eeuwen geleden de band tussen de vruchtbaarheid van de aarde en seksualiteit doelbewust doorgeknipt. Er werd ooit, vrij bewust, voor ontworteling gekozen.

Kolonisatie - missionering

Gefrustreerd zoals we waren, precies door onze ontworteling, vonden we het nodig om onze ontworteling nog eens te exporteren ook, dit via wat ik noem "de tandem kolonisatie - missionering". Wij hebben zowat gans Afrika ontwricht. Wie geworteld is, ontwricht geen andere culturen.

Na de kolonisatie zijn we nu aan een soort neokolonisatie bezig. Een voorbeeld: Westerse multinationals manipuleren tal van grondstoffenmarkten. De prijs te hoog? Geen probleem, via manipulatie doen we die wel in elkaar storten. En de boeren dan? Ook geen probleem, die mogen creperen van de honger, maar let wel: dit dient in alle vrijheid te gebeuren (de democratie respecteren!) . Zo erg is het meestal net niet, maar het scheelt niet zoveel.
En waar blijft hier de missionering? Of de morele verantwoordelijkheid? Het is enigszins te vergelijken met het 19de-eeuwse beeld over kerk en staat. Een karikatuur over de toenmalige toestand gaat als volgt: de pastoor zegt tot de burgemeester "hou jij ze (de bevolking) arm, ik ga ze dom houden". (O.a. hierop reageerde Karl Marx * met zijn beroemde uitspraak "Godsdienst is opium van het volk"). Als reactie op dergelijke toestanden kwam het socialisme op, en daarna voor de Christelijke arbeidersbeweging Rerum Novarum *. Dit was de 19de eeuw.
Wat weten we vandaag over de zeer bewuste manipulatie van de koffieprijs (om er maar een te noemen)? Ongeveer niets. Wij worden doelbewust dom gehouden omtrent het ware gelaat van het Westen. Dit dom houden is alleen maar mogelijk omdat wij kiezen voor de medaille met als voorzijde: onbekommerde materiële welvaart en als keerzijde gemanipuleerde informatie, en meevaren met de stroom die ons voorgekauwd wordt.

Even terugkeren naar "de flits die bijna uitgeflitst is" (onze energievoorziening). Paniek in het Westen. In onze paniek hebben we er iets op gevonden: "de preventieve oorlog". Wij Westerlingen hebben het recht om onze belangen (waar ook ter wereld) veilig te stellen, desnoods met oorlog en diefstal! Waar we dit recht vandaan halen is mij niet duidelijk. Een soort schijnmoraal? Moderne "kolonisatie-missionering"? Of gewoon: recht van de sterkste? Een preventieve oorlog (zoals in Irak) is niet alleen niet te verantwoorden, op lange termijn is het pure domheid. Maar ja, een ontworteld mens is misschien wel slim, maar zeker niet wijs (3).

Voedselveiligheid

Nog ééntje (een laatste voorbeeld van ontworteling), met name omtrent voedselveiligheid.
Ons voedsel was pakweg 100 jaar geleden (nagenoeg zonder controles) in hoge mate veilig, voedzaam en rijk aan vitaminen en mineralen. En vandaag? Ondanks enorme inspanningen voor voedselveiligheidscontroles en spotjes voor de nodige indoctrinatie voelt de doorsnee mens intuïtief aan dat het grondig misloopt. En waarom loopt het mis? Omdat voedsel een economisch product is, en gans onze economie langzaam maar zeker ontworteld werd. Een echte, gewortelde, economie * steunt niet op egoïsme. Onze, wat we nog altijd zonder scrupules "economie" noemen, doet dit wel. Zo kan het niet verder.

Ook hier lijkt er een kentering in zicht. Vergeet niet dat de 21ste eeuw begonnen is met de letterlijke ineenstorting van de pronkstukken van de wereldhandel (11 september 2001) (4). Gans de huidige wereldhandel en -economie is gebouwd op gigantisch egoïsme, en dit blijft niet duren. Of zijn we zo ver ontworteld dat we dit niet zien?
En ook dit nog: de torens van het Wereld-Handels-Centrum (World Trade Center, WTC) zijn niet geëxplodeerd (uit elkaar gespat), ze zijn geïmplodeerd (in elkaar gezakt) * . En ook de huidige samenleving explodeert niet, ze implodeert.

En nu?

Zo kan het niet verder. Zo zal het ook niet verder gaan. De ontworteling op zich is vandaag zelfs aan het imploderen. Een symptoom hiervan is ernstige vermoeidheid bij vrij veel mensen (anno maart 2006, en voor zover ik het zie zal dit nog vrij sterk toenemen).

Wat moeten we nu doen? Niets. Gewoon laten bezinken, en verder niets doen.

Er is geen uitweg.
Er is alleen een innerlijke weg .
De innerlijke weg is de uitweg. * (5).

Vergeet niet dat de aarde rond is (maar niemand blijkt dit te begrijpen) *. Onze ontworteling is vandaag aan het omslaan in zijn tegendeel. Er is zeker hoop, de Westerse mens zal in het begin van de 21ste eeuw terugkeren naar zijn eigen centrum *. (denk bijvoorbeeld aan de belangstelling voor meditatie, spiritualiteit, aardingsoefeningen en -sporten, en zo meer). Terug naar het eigen centrum, of zoals Meister Eckhart * het zo prachtig beschrijft:

God is thuis,
wij zijn het die naar buiten zijn gegaan.

Wij Westerlingen zijn wel heel ver naar buiten gegaan.