Het Gnostische Christendom
inhoud:
In onderstaande tekst wordt een introductie gegeven over het Gnostische Christendom.
Het standaardwerk hieromtrent is: "De gnostische evangeliën" * van Elaine Pagels *, en daarnaast bestaan er nog tientallen boeken die het onderwerp behandelen.
1. Stromingen binnen het Christendom
1ste-4de eeuw na Chr.
Tijdens de eerste eeuwen van onze tijdrekening waren er vele
stromingen binnen wat algemeen
"Christendom"
kan genoemd worden, veel meer dan eeuwen lang werd
aangenomen.
Laten we eens op een rijtje zetten welke bronnen we hebben omtrent
de oorsprong van het Christendom; zaken die er -rechtstreeks
of onrechtstreeks- mee te maken hebben of er wat duidelijkheid
in kunnen brengen.
Uiteraard is deze opsomming onvolledig.
Diverse bronnen
Religieuze geschriften:
- De Bijbel (Oude en Nieuwe Testament)
- Joodse geschriften (Jezus was een Jood)
- Aramese geschriften (de voertaal van Jezus was Aramees) *
- De Koran (Ook de Islam gaat terug op Abraham, Jezus komt ook voor in de Koran)
- Nah Hammadi Geschriften *
- Dode Zeerollen *
Historische bronnen:
- Joodse geschiedschrijvers o.a. Flavius Josephus *
- Romeinse geschiedschrijvers
Archeologische vondsten:
- in Israël, o.a. in Qumran
- in Egypte *
Kerkvaders:
- o.a.: Clemens, Origenes, Eusebius, ...
* Bijbelstudie
- vooral 19de en 20ste eeuw
Uit al deze bronnen tesamen weten we dat het beeld dat we eeuwen
lang over de eerste eeuwen Christendom hadden, helemaal niet klopt.
Er waren veel meer stromingen, met ook
een veel complexere verwevenheid, dan we dachten.
Enkele stromingen:
- Joodse christenen
- Essenen *
- Niet-Joodse christenen
- Christelijke gnostici
- Therapeutae
- Niet-Christelijke gnostici
- Hermetici
2. Situering van de gnostici
Oorspronkelijk waren de gnostici een even belangrijke stroming als de
hiërarchische stroming (die later gesplitst werd in enerzijds de Rooms-Katholieken
en anderzijds de Orthodoxen).
In de derde en vierde eeuw van onze tijdrekening zijn al de stromingen die niet in het
hiërarchische kader pasten verdwenen. Zo was er in 391
de verwoesting van de toenmalige wereldbibliotheek van Alexandrië:
"... honderduizenden papyrusrollen en stukken perkament, die oude wijsheid en kennis
bevatten, werden van de planken gehaald, verscheurd en in een vreugdevuur
gegooid. ...
... Het gevolg van deze barbaarse moord op Alexandrijnse geleerden en de verwoesting van de
bibliotheek, met teksten in het Grieks over alle aspecten van de oude wijsheid en kennis,
was dat de ware wortels van het christendom en van de westerse beschaving bijna zestien
eeuwen lang verborgen zijn gebleven. ..." *
Tijdens de 20ste eeuw werden heel wat bronnen opgegraven. Vooral de vondsten
tussen 1945 en 1948, meerbepaald de Nag Hammadi-teksten * en de Dode Zeerollen *,
zijn erg belangrijk. Hierdoor krijgen we stilaan een meer realistische kijk
op de eerste eeuwen Christendom inclusief de Gnostici.
De naam Gnostici komt van het Griekse woord gnosis *,
wat staat voor innerlijke kennis.
Door de eeuwen heen is er al altijd een mystieke stroming geweest. Enkele van de voornaamste personen en bewegingen zijn:
* In Egypte * waren er de inwijdingsscholen, met als belangrijkste centrum Heliopolis *.
* Rond Christus waren er de Essenen *, de gnostici *, de Terapeuta, Valentinus *, en andere.
* In de middeleeuwen waren er ondermeer de Katharen *, Sint-Franciscus * en Meister Eckhart *.
* Later kwam William Blake *, Jacob Böhme * en de Rozenkruisers *.
* In de 19de en 20ste eeuw was er de theosofische beweging, met als voorgangster H.P. Blavatsky *; Alice Bailey * en de antroposofische beweging, met als kopstuk Rudolf Steiner *.
De mystieke lijn is altijd blijven doorgaan, ondanks onderdrukkingen, verwoestingen,
slachtpartijen (Katharen, inquisitie, ...) en dergelijke.
In zekere zin is de huidige
nieuwe spirituele stroming een opvolging van de lijn gnostici-Katharen-theosofische en
antroposofische beweging.
3. Nag Hammadi Geschriften
Zie Nag Hammadi Geschriften *
4. Hedendaagse gnostici
Van de vele Christelijke stromingen uit de eerste eeuwen van onze jaartelling heeft uiteindelijk één, die wij vandaag "De Katholieke Kerk" noemen, een alliantie aangegaan met het Romeinse Rijk. Meteen ontstond de machtige Rooms-Katholieke Kerk *. Het concilie van Nicea (325) * legde de officiële leer vast, en wie hiervan afweek werd vervolgd. De toenmalige Gnostici slaagden er niet in om dit te overleven.
Later zetten de Katharen * in zekere zin de lijn van de gnostici verder. Zij werden geliquideerd.
In 1945 werden dan de Nag-Hammadi teksten gevonden. Meteen werd duidelijk dat de gnostici niet zomaar een tweederangse ketterse beweging was, maar mensen met heel diepe inzichten. En hun teksten, waaronder het Thomasevangelie *, bleken helemaal geen ketterij te zijn, maar prachtige en diepgaande waarheid te bevatten. De gnostische beweging kon weer verder gaan.
Ondertussen bestaan in de Verenigde Staten opnieuw Gnostici *; mogelijks ook in Europa, maar daar heb ik geen weet van.
top
|