Eerst het gevolg, en pas daarna de oorzaak?
      De grenzen van de logica.

Binnen de kwantumfysica komt - bij experimenten - het volgende scenario vaak voor: twee deeltjes (1) vliegen razendsnel naar elkaar toe, ze spatten uiteen en pas daarna botsten ze. Eerst uiteenspatten, dan pas botsen. Het "gewone" scenario - eerst botsen en pas daarna uiteenspatten - bestaat duidelijk ook. Ik vermoed dat beide scenario's ongeveer even vaak voorkomen.

Eerst uiteenspatten en pas daarna botsen betekent dat er oorzaak en gevolg is, maar dat het gevolg voor de oorzaak komt. Dat het uiteenspatten weldegelijk het gevolg van het botsen is, daar bestaat geen twijfel over. Bij het scenario "eerst uiteenspatten en pas daarna botsen" is er eerst het gevolg en daarna de oorzaak. Kan dit wel? Is dit wel logisch?

De vraag of het kan is naast de kwestie. Het gebeurt! De vraag of het wel logisch is, is een ander paar mouwen (2) . Het woord "logisch" is verwarrend, dit omdat het (minstens) twee verschillende betekenissen heeft. Enerzijds betekent logisch evident; dit is logisch, dit is evident. Anderzijds betekent het "voldoen aan de wetten van de logica".
Het minste wat we kunnen zeggen is dat eerst het gevolg en daarna pas de oorzaak, helemaal niet evident is. Voldoet het aan de wetten van de logica?

Wat is logica? We "vragen" het aan Wikipedia * :

Logica of redeneerkunst is de wetenschap die zich bezighoudt met de formele regels van het redeneren. ...

Een vierdimensionale omgeving

Kan je beredeneren dat het gevolg voor de oorzaak kan komen? Ja, ondanks het helemaal niet evident is. Ik gebruik de volgende redenering: de experimenten spelen zich af in een vierdimensionale omgeving. Hier zijn de "formele regels" - waar Wikipedia het over heeft - anders dan in een driedimensionale omgeving. In een driedimensionale omgeving zijn er drie ruimtedimensies en ongeveer los daarvan is er de tijd. Tijd noem ik een halve dimensie. Waarom een halve? Indien het een volle dimensie zou zijn, dan zou de tijd zowel vooruit als achteruit kunnen lopen; in ons dagdagelijkse leven gaat de tijd altijd vooruit.
In een vierdimensionale omgeving ligt het anders. Daar gaan tijd en ruimte samen, ze vormen ruimtetijd (of tijdruimte). Hier kan de tijd wel achteruitlopen, zo heb ik het toch begrepen. Dan ziet de interpretatie van het experiment er gans anders uit: de beide deeltjes vliegen naar elkaar toe, ze botsen (oorzaak) en ze spatten uiteen (gevolg). Loopt de tijd vooruit dan hebben we het gewone, vertrouwde, scenario: eerst botsen en daarna uiteenspatten. Loopt de tijd achteruit dan heb je het botsen (de oorzaak) vervolgens loopt de tijd terug en dan komt het uiteenspatten (het gevolg). Doordat de tijd terugloopt komt het gevolg voor de oorzaak.

We keren even terug op de omschrijving van Wikipedia:

Logica of redeneerkunst is de wetenschap die zich bezighoudt met de formele regels van het redeneren. ...

Wanneer we dit strikt nemen, dan kan er logica zijn in een vierdimensionale omgeving. Het is niet meer evident. Evident is onze dagdagelijkse omgeving, en deze is driedimensionaal. Niet evident, maar binnen een vierdimensionale omgeving zijn heel wat zaken wel nog te beredeneren.
Een ander voorbeeld is de gekromde ruimte (3). Valt dit nog te beredeneren? Ik kan er - momenteel toch - via redeneren niet bij, maar ik neem aan dat sommige mensen - waaronder Einstein zelf - er via redeneren wel bij kunnen.
Merk op dat er andere manieren zijn dan redeneren. Einstein zei:

Imagination is more important then knowlegde (4)

Nog een ander voorbeeld van een hogerdimensionale omgevingen is synchroniciteit (5). Persoonlijk vermoed ik dat het hier gaat om een vijfdimensionale omgeving.

Een vijfdimensionale omgeving

Een vijfdimensionale omgeving zit in hoge spiritualiteit. Hier valt niets meer over te zeggen, te schrijven of zelfs te denken. Hier is geen tijd meer, toch zeker niet in de betekenis die wij eraan toekennen. Wat zou er dan nog van oorzaak en gevolg zijn? Alles gebeurt gelijktijdig, als er al iets gebeurt.
Aangezien niets nog beredeneerbaar is, kan je ook niet meer spreken over logica. Hier stopt de logica (6).

Eerst het gevolg, en pas daarna de oorzaak? : De grenzen van de logica.
         Een vierdimensionale omgeving
         Een vijfdimensionale omgeving