Is toekomst voorspelbaar?

Is toekomst voorspelbaar? Goeie vraag!

De grote lijnen

• Het antwoord op de vraag "Is toekomst voorspelbaar?" is niet ja of nee; sommige zaken zijn perfect voorspelbaar, andere totaal niet.
• Een perfect voorspelbare toekomst biedt zekerheid. Hierop aast het ego, met het (rationele) denken als assistent. Maar ... er is een keerzijde aan de medaille: wanneer alles perfect voorspelbaar is, dan is er niets meer aan vrijheid, alles is potdicht. Gelukkig is dit niet zo.
• Van uit de moderne wetenschappen (chaostheorie , kwantumfysica, 'wanordetheorie', ...) weten we dat heel veel zaken helemaal niet voorspelbaar zijn.

Meer toelichting

We starten bij madame soleil met haar glazen bol. Uiteraard is dit een karikatuur. Wat zegt deze karikatuur? Eigenlijk zegt ze niet veel; veel geblaat maar weinig wol. Ze suggereert wel flink wat, namelijk dat de toekomst totaal niet voorspelbaar is. Wat kunnen we hieruit leren? We leren dat de toekomst voor nul procent voorspelbaar is. Dat zegt niet madame soleil, dat zegt degene die deze karikatuur uitgevonden heeft en diegenen die ze gebruiken. Karikaturen zijn zo oud als de mens. Nee, toch niet: karikaturen zijn zo oud als het menselijk denken (1). Simplistiche waarheden zeggen flink wat, niet over waarheid, maar over wie ze uitvindt of gebruikt.
Samengevat: van madame soleil kunnen we leren dat voor simplistische mensen de toekomst voor nul procent voorspelbaar is.

Dit is uiteraard niet waar. Stel dat je met de auto aan honderd kilometer per uur rijdt, dan weet je dat je volgende seconde (de heel nabije toekomst) niet stil zal staan. Hieruit leren we dat er minstens gevallen zijn waar de toekomst wel heel voorspelbaar is.

Stel nu eens dat de toekomst perfect voorspelbaar zou zijn, dat er perfecte zekerheid zou zijn, wat is hiervan dan het gevolg? Dit kan alleen wanneer alles perfect gedetermineerd is, spijkervast ligt, zoals in het horlogemodel van Newton (2): God zette de wereld - "de horloge" - op gang en keek toe. Hij hoeft zelfs niet toe te kijken want Hij weet perfect hoe het gelopen is en nog zal lopen.
Alles ligt volledig vast. Het gevolg: niets aan menselijke vrijheid, nul.

Waarom willen we strikte voorspelbaarheid? Daar is hij weer. Hij? Het ego met zijn assistent het (lagere, rationele) denken. Net zoals bij madame soleil. Bovendien is het denken nog dwaas ook: het wil én perfecte voorspelbaarheid én vrijheid. Denken, je bent dan wel slim, maar niet wijs (zeer weinig wijsheid): vrijheid en woorspelbaarheid gaan niet samen.

Enerzijds zijn er uiteraard zaken die perfect voorspelbaar zijn, zoals het voorbeeld van de auto hierboven. Anderzijds zijn er zaken waarvan we met zekerheid weten dat ze niet voorspelbaar zijn.

Wat zegt de wetenschap?

We schakelen een versnelling hoger. Voor wie niet kan volgen: hou je bij de grote lijnen (bovenaan).

Wetenschappelijk - meer bepaald vanuit de chaostheorie - kan je zeggen dat er tweesprongen (bifurcaties (3)) bestaan. Hierbij kan je - zelfs theoretisch - onmogelijk voorspellen welke kant het opgaat. Er bestaat zelfs een uitspraak:

Het fladeren van een vlinder in Zuid-Amerika kan het weer in Europa doen omslaan.

Dit is uiteraard slechts is uitzonderlijke omstandigheden zo, in de kern van een tweesprong, maar het kan en het wordt door wetenschappers niet betwist.

Een andere tak in de wetenschappen is de kwantumfysica. Hier staat onzekerheid zelfs centraal, dit met de onzekerheidsrelatie van Heisenberg (Wikipedia). Er is helemaal geen zekerheid.

Bij de kwantumfysica in zijn geheel zijn er enerzijds zaken die zeer strikt bepaald zijn (waaronder berekeningen via de Schrödingervergelijking) en anderzijds is er heel wat volledig open. Hierbij bepaalt het (persoonlijke) bewustzijn welke kant het opgaat. Van vrijheid gesproken: het bewustzijn - de mens dus - beslist.

Soms wordt ervan uit gegaan dat de entropie (graad van wanorde) alleen maar kan toenemen, dit volgens de tweede wet van de thermodynamica. Waneer dit zo zou zijn, dan kunnen we een streep trekken door onze vrijheid. Dit is echter pertinent onwaar. Dit is alleen waar in één speciaal geval, namelijk in een gesloten systeem. We weten dat alle levende systemen (cel, plant, dier, mens, ...) ver uit thermodynamisch evenwicht zijn, en dus nooit gesloten kunnen zijn. De entropiewet is er hoogstens voor dode materie.
Het zou best kunnen dat dode systemen perfect voorspelbaar zijn, maar zeker geen levende. De 'oude' wetenschappen hield zich vooral bezig met basisbegrippen die vergaand of helemaal voorspelbaar zijn en die ver af staan van de mens als levend wezen. Met de moderne wetenschappen is dit niet meer zo.

De wetenschap toont aan dat alles bestaat uit trilling (4). Zelfs materie blijkt - op het allerdiepste niveau - niet te bestaan, er zijn alleen trillingen.
Drie citaten van Ervin Laszlo: (5)

 1.  De kosmos is een oneindige en eeuwige intelligentie.  
2.  De oneindige en eeuwige intelligentie 
    heeft een eindig ruimtetijddomein geschapen: het universum. 
3.  De dingen die we waarnemen of afleiden uit onze waarnemingen, 
    zijn clusters van vibratie in het universum, 
    geïnformeerd door de intelligentie van de kosmos. 	

Op trillingen kan je afstemmen. Hoe beter iemand dit kan, hoe juistere voorspellingen kunnen gemaakt worden, dit voor de zaken die voorspelbaar zijn.

Ik wil eindigen met een eigen gezegde van vele jaren geleden:

Je kunt alleen het heden voorspellen,
en soms lukt dit wel. 

De uitleg hiervan vind je bij het gezegde .

Is toekomst voorspelbaar?
         De grote lijnen
         Meer toelichting
         Wat zegt de wetenschap?