ALS zonder DAN

Als we op het resultaat gericht zijn,
dan missen we het leven.

Als we zaaien, dan ...

Als we zaaien, dan zullen we oogsten.
Als dit, dan dat.
Als we carrière willen maken, dan ...
Als ..., dan... , gans ons leven zit er vol van.

En nochtans is het zo dat alle religies het hebben over handelen zonder aan de resultaten te denken (1).

Enkele tekstjes:

* Bijbel * (Mat 13,3, vertaling: NBV)

Kijk naar de vogels in de lucht: ze zaaien niet en oogsten niet en vullen geen voorraadschuren, het is jullie hemelse Vader die ze voedt. Zijn jullie niet meer waard dan zij?

* Thomas evangelie* (logion 42, vertaling: Erik van Ruysbeek)

Jezus heeft gezegd: Weest voorbijgangers.

* Bhagavad Gita * (B.G. II.49)

Werken voor een resultaat staat ver beneden werken met een geest die onverstoord is door gedachten aan een resultaat. Neem dan uw toevlucht tot gelijkmoedigheid. Het zijn slechts de kleingeestigen die voor een beloning werken.

* Tao Te Ching*

De wijze ...
Hij helpt te leven zonder zich toe te eigenen. 
Hij volbrengt zijn taak zonder er voordeel uit te trekken. 
Zijn werk volbracht, hecht hij er zich niet aan. 
Doordat hij er zich niet aan hecht, blijft hij niet verweesd achter. (uit hfst. II.)
(En ook:)
Hij die in Tao blijft, begeert niet om boordevol te worden. (uit hfst. XV)

Hoe werkt "als ... dan ... "?

Als ... dan ... .
Dan ... , dan zullen we dit, dan zullen we dat. Een concreet voorbeeld: dan gaan we naar een pretpark en zullen we ons amuseren.
Dan leidt tot projectie: dit pretpark en dit amuseren is er niet, het is iets buiten ons, zowel buiten ons wat plaats betreft (nu zijn we niet in dit pretpark), als buiten ons in de tijd (op dit ogenblik zijn we er niet). Het is noch hier (plaats), noch nu (tijd).
We verplaatsen ons naar iets wat we "toekomst" noemen (dan zullen we ...), maar wat er in de realiteit (hier en nu) niet is. We verplaatsten ons naar iets buiten ons, hierdoor zitten we slecht in ons vel. Natuurlijk zitten we slecht in ons vel: onze geest (mind *) is ergens aan het zweven in wat we "toekomst" noemen, en ons lichaam blijft deels onbezield achter.
Om te leven, in de echte zin van het woord, is het nodig om zoveel mogelijk op één lijn te zijn. Op één lijn: lichaam, ziel (psyche), lagere geest (mind) en hogere geest (spirit) werken zoveel mogelijk samen.
Waar zijn we?
   * ons lichaam is hier
   * onze geest (mind) is in dat pretpark,
   * onze ziel? Wat zou die in dat pretpark gaan doen? Die telt niet mee,
   * onze hogere geest (spirit), die kennen we niet eens
Gefragmenteerd (in fragmenten "gesneden") *, zijn we niet meer heel (een geheel), en missen we het leven.

Een verhaaltje over "ons lichaam is hier, terwijl onze geest ergens anders is".
Een Zen-leerling vroeg aan zijn meester:

... ik heb het gelezen ... een conversatie tussen - zoals men er veel kent - een leerling van een Zen-Boedhist en een leermeester.
De leerling vroeg aan zijn leermeester:
"Meester waarom zijn de westerse mensen zo moe? Is het omdat zij meer werken dan ons?"
"Welnee zegt die leermeester, helemaal niet. Zij werken evenveel als wij. Maar in het leven moet een mens eigenlijk verschillende dingen doen: je moet eten, je moet werken, je moet slapen, je moet mediteren. En wat westerse mensen zo moe maakt is dat ze aan eten denken wanneer ze moeten werken, dat ze aan 't werk denken als ze eigenlijk moeten slapen, en dat ze in slaap vallen als ze eigenlijk moeten mediteren. Daarom zijn ze zo moe." (2)

Als we niet in het hier en nu zijn, dan ...

Als ... dan ... Kan het ook zonder? Jezus legde meermaals het verband tussen het kind en het koninkrijk, o.a. in Lc 18,17

Ik verzeker jullie,
wie het koninkrijk van God niet als een kind aanvaardt,
komt er beslist niet in.

Wat heeft het kind dat wij volwassen niet meer hebben? Een belangrijk element is ongetwijfeld de onschuld. Bij het opbouwen van onze eigen persoonlijkheid verlaten we de onschuld. Op dat ogenblik komt "als ... dan ... " om de hoek kijken. (3)

A.L.S.

Dit tekstje "ALS zonder DAN" gaat nog over iets anders, met name de ziekte A.L.S. (Amyotrofe laterale sclerose)*, een zenuwziekte die tot verlamming leidt.
Als de ziekte A.L.S. vastgesteld wordt ... dan zakt de wereld in elkaar. Toekomst? Dan? Na de vaststelling komt een zwart gat, niets meer, zelfs geen dan meer: ALS zonder DAN.

De wereld zakt in elkaar: ontreddering, woede, verdriet, zwart gat, ...
Een mogelijkheid is er totaal onderuit gaan, al dan niet gevolgd door zelfdoding.
Er is nog een andere mogelijkheid, zéér moeilijk, maar ze bestaat, met name totale overgave. Wanneer je geen kant meer uit kan, niets meer kan doen, dan kan je tot totale overgave komen, niets meer verwachten, niets meer. Dit kan, kan, leiden tot een radicale verandering in je leven. Het is zowat: ons ik haakt af, ons diepste wezen neemt over. En voor ons diepste wezen bestaan er geen uitzichtloze situaties. Ik heb het niet meegemaakt, het lijkt mij zéér moeilijk ... maar blijkbaar niet onmogelijk.

Op een dag kreeg de toen 19-jarige studente Bieke Vandekerckhove te horen dat ze de ziekte A.L.S. had. In de documentaire 'Stil Vallen. Niets werkt.... wat ga je doen?' (4) getuigt ze hierover. Over wanhoop, ontreddering, maar ook over bevrijding.
Bieke: "... Het is een waarheid die kwetst en die bevrijdt".

Hierbij word ik stil. Stil en nederig. Ik dacht nog dat ik het wist en begon te schrijven "ALS zonder DAN", maar ik weet het niet. Beter zwijgen.
Haar Zen-leraar Ton Lathouwers * zegt:

"... eigenlijk zouden we daar moeten eindigen, want anders praten we het stuk."

Beter stil zijn.

Omtrent deze tekst:

• Tekst geschreven nadat ik een lezing bijgewoond had "De geestelijke vrijheid, tussen zen en christendom door Bieke Vandekerckhove en br Benoît Standaert", dit in de reeks "Mystieke Teksten, 2007" in Zevenkerken.
• Kleine bijwerkingen: 27/03/08, 12/05/08, 7/09/08, 14/03/10, 26/11/19 en 27/09/20

"Vervolg"
Een min of meer vervolg hierop is " Over gelukzaligheid ...".