De hemel ligt voorbij de hel

No hell below us

Beeld je in ...

imagine there's no heaven
It's easy if you try
No hell below us
Above us only sky (1)

John Lennon zong het prachtig. Maar ... is er dan geen hemel? En geen hel?
De centrale vraag hierbij is: wat wordt met hemel en hel bedoeld? Zo werd er eens aan Einstein gevraagd of hij in God geloofd. Hij antwoordde: "wat versta je onder God. Als je mij dit kan zeggen, dan kan ik op je vraag antwoorden". (2)
Ook rond hemel en hel is er veel verwarring. Het oude beeld hierover doet het niet meer. Meer dan 40 jaar geleden bracht John Lennon het lied "imagine" uit. Toen zaten we nog in een vorig paradigma *, dit met de bijhorende denkbeelden.

Het meer Oosterse beeld van hemel en hel doet het wel nog. Ook in onze Westerse wereld kan dit een plaats hebben. Het is dan ook meer in deze zin dat de titel "de hemel ligt voorbij de hel" bedoeld is.

Ieder zijn eigen hel?

De kernvraag lijkt mij te zijn: van waaruit vertrekken we?
Vertrekken we van uit ons denken, wat godsdienst vaak doet, dan zijn hemel, hel, God en zo meer projecties van onze geest (mind *), niet meer dan dat (3).
Stijgen we uit boven ons denken en ons ik, dan kan er een andere dimensie open gaan.

Ik zie het - momenteel toch - zo: de hel is in ons, onze "privégevangenis" in onze geest. "De hemel" stijgt boven het ik uit. De hel is "de modder" in ons onbewuste. Een vat dat overloopt van diepe gekwetstheden, allerhande frustraties, ontgoochelingen die we opgelopen hebben, en zo meer.
We slaan alles op wat we meemaken in ons onbewuste, zowel wat we positief noemen als negatief. We staan er te weinig bij stil dat we alles wat we niet verwerken opslaan inclusief de emoties die er op dat moment waren. Zoiets als "zand erover" bestaat niet. Het is opgeslagen in ons onbewuste en vroeg of laat hebben we er mee te doen.
Iets wat verwerkt is vormt geen probleem. Iets "waar we mee zitten" zonder verwerken opslaan is geen goed idee. Op langere tijd bestaat ons onbewuste uit tal van niet verwerkte emoties. Deze kunnen als het ware gaan "gisten". Hoe dan ook, een vat vol gekwetstheden is alles behalve aangenaam. Het heeft veel weg van een kerker, een hel. Hier durven we niet naar kijken, dit met alle bijhorende gevolgen.
Eerst dit: hoe doen we dit, niet kijken naar wat in ons onbewuste gebeurd? De vraag lijkt moeilijk, nochtans weten we dit maar al te goed. Wat doen we? Vluchten. Het meest gebruikte vluchtpatroon is "druk, druk, druk". We zorgen er voor dat we zo druk bezig zijn, en nooit een ogenblik stilte nemen om tot ons zelf te komen, dat ons onbewuste niet de kans krijgt om zaken te laten naar boven komen die dan kunnen verwerkt worden. Een uitzondering hierop is vakantie nemen. Hoeveel mensen zijn er niet die in het begin van de vakantie zich slecht voelen?

De hel maakt deel uit van het ik.

De modder van het onbewuste roept angst op. Eens mensen er kennis mee gemaakt hebben is de angst er. De kans is groot dat men hier jaren of zelfs levens lang in blijft steken. We gaan de modder uit de weg. Hierdoor is de weg naar ons diepe zelf afgesloten. We zoeken naar een uitweg. We zoeken en zoeken en blijven zoeken. Er is maar één uitweg, namelijk de weg doorheen de modder. De verloren zoon * blijft verloren tot hij zelf beseft dat hij verloren is. Dit besef is de kiem van de ommekeer.

Ik wil dit of dat bereiken. Wat moet ik dan doen? Gans ons leven is vaak niet meer dan een anticiperen, wat moet ik doen om dit of dat doel te bereiken? Blijven proberen? En als we een doel al bereiken, dan is er even rust. Niet lang, binnen de kortste keren is er een nieuw doel dat we willen bereiken. En zo raast of kabbelt ons leven verder.
De kern is ik. Zolang we niet bereid zijn aan ons ik voorbij te gaan, zal de onrust blijven. We blijven steken "in de modder". De modder van de angst. Angst voor doelloosheid. Het ultieme doel vinden we niet. Waarom niet? Omdat we zoeken waar niets te vinden is. Of beter gezegd: wat zoekt er? Het denken. Het denken kan nooit ultieme rust vinden. Het fundament van het ego, verbonden met het denken en het ik, is het onbewuste. Daar kan je de modder van de hel vinden. Meer niet.
De hemel ligt voorbij het ik. Ikloos ik. Ik Ben.
Waar Ik ben, daar is ook mijn dienaar (4). De dienaar is mijn kleine ik. Mijn ware IK is niets minder dan het Al.
In het evangelie van Thomas (logion 2) staat:

 Jezus heeft gezegd: 
Dat hij die zoekt niet ophoude met zoeken 
tot hij gevonden heeft 
en als hij gevonden zal hebben zal hij verbijsterd zijn 
en verbijsterd zijnde zal hij in verwondering opgaan 
en hij zal heersen over het Al.

De Val

De hel is ontstaan, hebben we zelf gecreëerd, bij de Val. In bijbelse bewoording: we hebben gegeten van de boom van kennis van goed en kwaad, de dualiteit. Toen is onze blik enorm verengd, we zien nog door een smalle spleet. Toen ontstond mijn kleine ik. Het is mijn hel. Er bestaat niet iets als dé hel, ieder mens heeft zijn eigen hel, zelf gecreëerd.
Er is wel iets als "de hemel". Niet iedereen zijn hemel, ieder klein bewustzijntje een eigen hemeltje. Nee, zo is het niet. Uiteindelijk is er maar één bewustzijn. Dit ene zouden we dan de hemel kunnen noemen of Nirwana, het Koninkrijk of weet ik veel. Veel beter is om hier geen woord op te plakken.

 Wie weet spreekt niet;
wie spreekt weet niet.
 Lao Tse. Tao Te Ching hfst. 56. Vertaling *  

Freud versus Jung

De zeer bekende psycholoog Sigmund Freud had een gedoodverfde opvolger, met name Carl G. Jung. Zo ver kwam het niet. Integendeel, er kwam ruzie. Waarover ging de ruzie? Freud was van mening dat je met het onbewuste maar best voorzichtig omspringt, er bevindt zich allerhande troep, waaronder fobieën, seksuele driften en zo meer. Jung was het hier in grote lijnen mee eens. Alleen vond hij de houding er tegenover helemaal fout. Je moet je niet omkeren van die troep, je moet en kan er doorheen.
Een niet verwekt iets vraagt niet om in ons onbewuste gedumpt te worden, integendeel, het schreeuwt om bevrijding. We hebben een frustratie opgelopen. Deze frustratie heeft eigenlijk een eigen bewustzijn. Voelt zij zich goed? Helemaal niet. Zij wil bevrijd worden. Een groot probleem is dat we in onze westerse cultuur hier niet leren mee omgaan. Waarom niet? Omdat we dwaas - onwetend - zijn, slim en dwaas.

Vervolg

De hemel ligt voorbij de hel
         No hell below us
         Ieder zijn eigen hel?
         De Val
         Freud versus Jung
         Vervolg