Het vrouwelijke en het mannelijke in de religie

De Rooms, streepje, Katholieke Kerk

Verboden geschiedenis

De Rooms-Katholieke Kerk *. Al eens afgevraagd waarvoor het streepje tussen Rooms en Katholiek staat? Aan de Rooms-Katholieken moet je niet vragen, want zij kennen hun eigen geschiedenis niet (1).
Eigenlijk zou ik hier een brok geschiedenisles moeten geven, maar daar ben ik niet goed in en dit is ook niet het doel van deze website. Aangezien de Rooms-Katholieke visie meer dan anderhalf millennium bepalend geweest is voor wat betreft de verhouding tussen vrouw en man en tussen het vrouwelijke en het mannelijke, kan ze hier dan ook niet achterwege blijven.
Zowat niemand kent deze geschiedenis, dus toch maar wat geschiedenisles; een kort stukje, met een aantal bronnen erbij voor wie hier meer over wil weten (2).

Het oorspronkelijke Christendom van de eerste, tweede en derde eeuw was een bonte mengeling van diverse groepen en stromingen. Inhoudelijk waren er twee grote stromingen, de orthodoxe Christenen (die dan later de naam "Katholiek" hebben aangenomen) en de Gnostici, met daarnaast nog andere kleinere stromingen.
De orthodoxe Christenen waren naar buiten gericht, vaste wetten en normen, terwijl de Gnostici esoterisch waren (naar binnen gericht, met ook gelijkwaardigheid tussen het vrouwelijke en het mannelijke). Gnosis * (waarvan de naam Gnostici afkomstig is) staat voor innerlijke kennis, kennis van het hart.

Op de website staat een kort overzicht van het Gnostische Christendom *.

Beide stromingen, de orthodoxe Christenen (de latere Katholieken) en de Gnostici, hadden ongeveer een even grote aanhang (hierover blijken historici het eens te zijn).
Oorspronkelijk konden beide stromingen het met elkaar wel vinden, maar hier kwam verandering in.
Hieromtrent wat uitleg aan de hand van een voorbeeld: in het Thomasevangelie, een gnostisch evangelie, staat (logion 10):

Jezus heeft gezegd: Ik heb vuur op de wereld geworpen en nu behoed ik het tot het oplaait.

Het gaat hier uiteraard om het innerlijke vuur. Maar de orthodoxe Christenen hielden het liever bij de herder (bisschop) die zijn schapen leidt. En de Romeinen, die toen aan de macht waren en die als slogan "verdeel en heers" hadden, moesten het al helemaal niet hebben van mensen die zelfbewustheid nastreefden.
Het kwam tot regelrechte bitsige ruzie tussen de orthodoxe Christenen en de Gnostici. En wat hebben de orthodoxe Christenen gedaan? Zij hebben een verbond aangegaan met het Romeinse Keizerrijk, een soort verstandshuwelijk. Ook voor het Romeinse Keizerrijk, dat toen al over zijn hoogtepunt heen was, kwam dit goed uit. In 380 werd de orthodoxe stroming binnen de christelijke Kerk de officiële staatsgodsdienst.

Daarna is het heel snel gegaan: alles wat niet strikt Katholiek was werd verboden en er kwam heel strenge censuur met vervolgingen. Er was nog slecht één godsdienst toegelaten, de Rooms-Katholieke godsdienst. Veelzeggend hierbij is dat het woord "katholiek" universeel betekent (3). De Rooms-Katholieken hadden de waarheid, en ook de macht (de wereldlijke, politieke en kerkelijke macht) in handen.
De Gnostici hebben uiteraard moeten onderduiken, maar de vervolgingen waren zo vergaand dat zij dit niet volgehouden hebben en uiteindelijk toen geheel verdwenen zijn. Vele eeuwen later, meerbepaald in 1945, werden nabij het Egyptische stadje Nag Hammadi teksten terug gevonden, de Nag Hammadi Geschriften * (met o.a. het Evangelie van Thomas * en nog heel veel andere Gnostische geschriften). Vandaag bestaat er opnieuw, zij het heel beperkt, Gnostisch Christendom *.
Er was nog een andere vondst in diezelfde periode, meerbepaald de Dode Zeerollen *. Ook deze teksten waren bedreigend voor de macht van de Rooms-Katholieke Kerk en moesten dus verdwijnen (4).

Kort samengevat: in het begin van onze jaartelling werd er een verbond gesloten tussen het orthodoxe Christendom en het Romeinse Rijk; de Rooms-Katholieke Kerk was geboren.

Toch nog even vermelden: ook na de val van het Romeinse Rijk is de samenwerking tussen de Rooms-Katholieke Kerk enerzijds en de wereldlijke macht anderzijds gebleven. Denk hierbij aan de kruistochten tegen de Katharen en het bloedbad dat er werd aangericht, alsook aan heksenverbrandingen als trieste dieptepunten.
Terloops: waarom moesten de heksen verbrand worden? Het waren vrouwen die zich vrouwelijk gedroegen, dit werd niet getolereerd (5).

Het vrouwelijke werd voor meer dan anderhalf millennium opgeborgen

Bij de Gnostici was er gelijkwaardigheid tussen vrouw en man en tussen het vrouwelijke en het mannelijke. Ook bij de Katharen en bij andere opvolgers van de Gnostici was dit zo.

Dat het vrouwelijke niet kan samengaan met macht en met visies zoals "verdeel en heers", dat zal wel duidelijk zijn.
Gedurende vele eeuwen was de Rooms-Katholieke Kerk ronduit vrouwonvriendelijk (om het nog zacht uit te drukken). Een passage van de Heilige Ode van Cluny (van 927 tot 942 abt van de gerenomeerde abdij van Cluny)

Als de mensen alles wat zich onder de huid bevindt konden zien ..., zou het aanzien van vrouwen slechts braken veroorzaken ... (6)

Uiteraard is een heilige, hier de Heilige Ode van Cluny, iemand die officieel tot voorbeeld wordt uitgeroepen, en waar dus de Rooms-Katholieke Kerk destijds volmondig achter stond.

Als je dergelijke passages leest, zal het wel duidelijk zijn waarom de Rooms-Katholieke Kerk haar eigen geschiedenis liever verborgen houdt. In de 21-ste eeuw heeft dit geen zin meer, in deze eeuw komt de waarheid (van de Rooms-Katholieke Kerk, maar ook op totaal andere terreinen zoals het Amerikaanse Irak-beleid van de C.I.A. en weet ik veel) hoe dan ook naar boven. (7)
Bovenstaand citaat - en er waren nog heel wat heiligen die dergelijke praat uitgingen - staat uiteraard ver, heel ver, af van de houding van Jezus in verband met de vrouw en het vrouwelijke.
Het is deze vrouwonvriendelijke houding die meer van anderhalf millennium grote invloed heeft uitgeoefend op de ganse Westerse cultuur, ook buiten de Rooms-Katholieke Kerk.

Wat de houding van de Rooms-Katholieke Kerk t.o.v. de vrouw betreft, die is er (gelukkig maar) fel op verbeterd. De vrouw is wel nog altijd uitgesloten van een kerkelijk ambt, maar heden ten dage zijn dit interne Rooms-Katholieke aangelegenheden. De houding tegenover de vrouw en het vrouwelijke is aan het veranderen, en of de Rooms-Katholieke Kerk het hiermee al dan niet eens is, is bijzaak. De Rooms-Katholieke Kerk kan vandaag niet meer rekenen op de wereldlijke macht (8).
De binding tussen de kerkelijke macht enerzijds en de wereldlijke anderzijds, gesymboliseerd door het streepje tussen Rooms en Katholiek, is er sterk verminderd.
Een heel belangrijke voorwaarde om tot een evenwaardigheid tussen het vrouwelijke en het mannelijke te komen is dat de machtsconcentratie, de mannelijke hiërarchische macht, verdwijnt of toch minstens tot normale proporties herleid wordt. Dit proces is volop bezig.

Het is uiteraard moeilijk om grote periodes te overzien, maar het lijkt mij dat de tijd er in de 2de en 3de eeuw nog niet rijp voor was om tot een gelijkwaardigheid tussen het vrouwelijke en het mannelijke te komen.
Vandaag, begin de 21ste eeuw, staan we op een nieuw kantelpunt. Wellicht kan het nu wel, en misschien - hopelijk - vrij gemakkelijk (9).

Andere religies

Het oude China

Van de Rooms-Katholieke kerk, voornamelijk in de derde en vierde eeuw "na Christus" (10), naar het oude China, dit vooral rond de zesde eeuw "voor Christus".
Daar was er iets analoogs, enerzijds een diep spirituele strekking namelijk het Taoïsme * en anderzijds de wereldlijke macht, die zich vooral richtte op het Confusianisme *.

Naar de kern van de zaak

Dit stuk werd achteraf - sept. 2012 - toegevoegd. Het is trouwens nog aan herlezen toe.
De kern van mens-zijn is mysterie *. Religie * maakt opnieuw verbinding met dit mysterie, die we zelf zijn.
Via onze mannelijke kant gaan we analyseren, godsdienst hoort hierbij (11).
Via onze vrouwelijke kant kunnen we naar binnen gaan en aldus contact maken met wat religie in wezen is. We kunnen het wel niet verwoorden, daarvoor hebben we onze mannelijke kant nodig.
De tegenstelling tussen het vrouwelijke en het mannelijke in ons zit diep in de mens zelf. Het mannelijke is analytisch en naar buiten gericht. Het vrouwelijke is holistisch * en naar binnen gericht. Aangezien deze tegenstelling diep in de mens zelf zit kan het niet anders dan dat dit in alles wat diepte heeft naar voor komt; hier hoort zeker religie bij.
Het probleem is niet de tegenstelling op zich, het (dynamisch) evenwicht tussen beide is zoek.

Het vrouwelijke en het mannelijke in de religie
         De Rooms, streepje, Katholieke Kerk
                 Verboden geschiedenis
                 Het vrouwelijke werd voor meer dan anderhalf millennium opgeborgen
         Andere religies
                 Het oude China
                 Naar de kern van de zaak